ارزیابی تحمل به تنش خشکی لاین‌های امید بخش نخود (Cicer arietinum L.) با استفاده از شاخص‌های مقاومت به خشکی

با توجه به سطح زیر کشت دیم نخود، خشکی ازجمله عواملی است که به‌طورجدی تولید و کیفیت نخود را تحت تأثیر قرار می­دهد؛ بنابراین رسیدن به ژنوتیپ­ های متحمل خشکی موردتوجه محققین است. به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی و تحمل به خشکی لاین‌های پیشرفته نخود، تعداد 64 ژنوتیپ نخود در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی در معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه درسال زراعی 93-1392 مورد آزمایش قرار گرفتند. شاخص­های تحمل تنش (STI)، شاخص میانگین بهره­ وری (MP)، میانگین هندسی بهره­ وری (GMP)، حساسیت به تنش (SSI)، میانگین هارمونیک (HAM)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص تحمل تنش تغییریافته (K1, K2) بر اساس عملکرد دانه در هر دو شرایط محاسبه گردید. همچنین از روش امتیازدهی تحمل تنش (STS) به‌منظور گزینش ژنوتیپ­ها بر مبنای کلیه شاخص­ها استفاده شد. مطالعه همبستگی ساده بین عملکرد در شرایط تنش، عدم تنش و شاخص­های مقاومت نشان داد که عملکرد در دو شرایط با شاخص­های تحمل تنش، میانگین هندسی بهره­ وری، میانگین هارمونیک، شاخص عملکرد و تحمل تنش تغییریافته همبستگی مثبت و معنی­داری داشتند. بنابراین این شاخص­ها برای شناسایی ژنوتیپ­های با عملکرد بالا مناسب می‌باشند که از بین آن‌ها STI به­ عنوان مناسب‌ترین شاخص جهت ترسیم نمودار سه‌بعدی در نظر گرفته شد. روش ترسیمی سه‌بعدی و بای ­پلات باعث گروه­ بندی ژنوتیپ های متحمل و غیر متحمل گردید به‌طوری‌که ژنوتیپ­های FLIP 08-42C، عادل، آزاد و FLIP 08-35C با قرار گرفتن در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص ­های مهم مقاومت (STI, MP, GMP) و قرار گرفتن در گروه A از پتانسیل تولید بالا و حساسیت پائین به خشکی برخوردار بودند. همچنین با توجه به نتایج روش امتیازدهی تحمل تنش (STS) ژنوتیپ ‏های فوق نسبت به سایر ژنوتیپ ­ها دارای تحمل بیشتری به تنش خشکی بودند. در تجزیه به مؤلفه ­های اصلی، دو مؤلفه اصلی اول 98.437 درصد از کل واریانس را توجیه نمودند. درنهایت با توجه به وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ­های موردبررسی ازنظر تحمل به تنش خشکی، می­توان از آن‌ها در برنامه­ های اصلاحی استفاده نمود.